„Organizowanie Izby Pamięci”
W 2002 roku po uzyskaniu zgody od Burmistrza Środy Pana Mieczysława Jackowa na zorganizowanie Izby Pamięci Żołnierzy II Wojny Światowej w Gimnazjum nr 1 w Środzie, rozpoczęliśmy gromadzenie dokumentów, eksponatów, pamiątek i danych osobowych żołnierzy pochodzących z Ziemi Średzkiej lub z nią nierozerwalnie związanych. Olbrzymie znaczenie w przygotowaniach do otwarciach Izby Pamięci miała wszechstronna pomoc Pana Burmistrza i serdeczne zaangażowanie pracowników Gimnazjum, a w szczególności: Pana dyr. Andrzeja Gniotowskiego i nauczycielek, Pań Agnieszki Fojutowskiej i Grażyny Wiśniewskiej oraz Pana Adama Bucikiewicza
Ściana frontowa Izby Pamięci
Pomysłodawca i kustosz Izby Pamięci Jarosław Wietlicki (trzeci od lewej), w towarzystwie dyrektora Gimnazjum nr1 Andrzeja Gniotowskiego oraz nauczycielek: Grażyny Wiśniewskiej i Agnieszki Fojutowskiej
„Patronka AK”
Trzeciomajowa uroczystość w 2003 roku przyniosła uznanie i satysfakcję Kołu Światowego Związku Żołnierzy AK w Środzie, które ufundowało i przekazało Kolegiacie Średzkiej w czasie uroczystej mszy św. obraz Matki Bożej Patronki Armii Krajowej. Inspiracją i wzorem dla tego obrazu, namalowanego przez Pana Ryszarda Kurnatowskiego, był wizerunek Patronki AK autorstwa Pani Ireny Pokrzywnickiej z okresu Powstania Warszawskiego.
Matka Boska patronka AK
Oryginał tego bezcennego obrazu znajduje się w Pałacu Prymasowskim w Warszawie, a replika przechowywana jest przez dziesięciolecia przez kpt. Jarosława Wietlickiego.
„ Otwarcie Izby Pamięci”
06.11.2003 r. W czasie podniosłej uroczystości z udziałem władz wojewódzkich, Wojska Polskiego i licznych gości z Wielkopolski, nastąpiło otwarcie zorganizowanej przez Koło Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Środzie Izby Pamięci Żołnierzy II Wojny Światowej w Gimnazjum nr 1 . W Izbie znajduje się krótki film przygotowany przez kustosza, który sugestywnie i emocjonalnie przygotowuje widzów do obejrzenia ekspozycji. Pomysłodawcą, organizatorem i kustoszem Izby jest kpt. Jarosław Wietlicki.
Otwarcia Izby Pamięci dokonują kolejno ppłk. Stefan Ignaszak, Burmistrz Wojciech Ziętkowski, Starosta Paweł Łukaszewski i ksiądz prałat Aleksander Rawecki
ppłk. Strefan Ignaszak-średziak, cichociemny w towarzystwie kustosza Izby Pamięci por. Jarosława Wietlickiego
Widok na część auli na której miedzy innymi znajdują się przedstawicieli Zarządu Okręgu AK Poznań
„Tablica na mogile ppor. Bolesława Pietrzaka”
W dniu 16.09.2004 r. na cmentarzu w Środzie zorganizowaliśmy odsłonięcie tablicy na mogile ppor. Bolesława Pietrzaka z wyrytym napisem „Tu spoczywa dowódca Obwodu Armii Krajowej Środa”. Jedyny z członków sztabu Inspektoratu AK Środa, któremu udało się zmylić czujność Gestapo i przeżyć niemiecką okupację.
Tablica na grobie ppor. Bolesława Pietrzaka
Emblematy nagrobne”
W roku 2004 Zarząd Koła zlecił opracowanie projektu granitowych emblematów nagrobnych dla Żołnierzy AK spoczywających na cmentarzach Ziemi Średzkiej. Do końca roku 2006 wszystkie mogiły żołnierzy na średzkim cmentarzu oznaczone zostały trwałym znakiem przynależności do AK: „Tu spoczywa Żołnierz AK”.
Granitowy emblemat nagrobny o wymiarze A5.
Emblemat AK na grobie Wojciecha Garsztki
„ Odznaczenie sztandaru”
Dnia 03.05.2005 w dowód uznania za wybitne osiągnięcia sztandar Koła Światowego Związku Żołnierzy AK Środa został odznaczony Złotym Krzyżem przez Zarząd Główny Związku Oficerów Rezerwy RP.
Odznaczenia sztandaru ŚZŻAK dokonuje por. Józef Ladrowski
„ Awanse na porucznika”
W dniu 27.09.2005 r. dziesięciu kombatantów AK, którzy z bronią w ręku walczyli z hitlerowskim okupantem, otrzymało awanse na stopień porucznika. Byli to: Romuald Bajsarowicz, Seweryn Herman, Zygmunta Matysiak, Weronika Musiał, Stanisława Olszańska, Stefan Olsztyński, Roman Paul, Ludwik Płoszczyca, Mieczysław Staszkiewicz, Jarosław Wietlicki.
Awansowani na stopień porucznika
„ Nadanie imienia Izbie Pamięci”
Dnia 19.11.2005 r. podczas wojewódzkiej uroczystości z udziałem przedstawicieli Światowego Związku Żołnierzy AK z całej Wielkopolski, odbyło się nadanie Izbie Pamięci Żołnierzy II Wojny Światowej w Środzie, imienia słynnego cichociemnego, średziaka ppłk Stefana Ignaszaka. Rozszyfrował on między innymi bazę rakiet V1 w Pennemunde i budowę rakiety V2, której dokumentację i istotne części dostarczono do Londynu.
Odsłonięcie tablicy pamiątkowej dokonuje p. Marek, syn pułkownika(w głębi)
Przemawia p. Alina, córka pułkownika, a po prawej stronie stoi p. Marek, syn bohatera uroczystości.
Pierwsze miejsce w konkursie dla szkolnej Izby Pamięci
w roku 2006”
W dniu 24 kwietnia Izba Pamięci Żołnierzy II Wojny Światowej w Gimnazjum nr 1 w Środzie, zajęła pierwsze miejsce w Krajowym Konkursie Na Najlepszą Szkolną Izbę Pamięci Narodowej w Roku 2006. Organizatorem konkursu był Zarząd Główny Związku Oficerów Rezerwy RP.
Por. Jarosław Wietlicki prezentuje zdobyty puchar, a obok por. Józef Ladrowski, dyr. Andrzej Gniotowski i por. Weronika Musiał
Trzebisławki – tablica poświęcona wydawcom i kolporterom tajnej gazetki „Dla Ciebie Polsko”
W dniu 08.05.2006 r. wspólnie z sołtysem Trzebisławek, braliśmy udział w przygotowaniu i odsłonięciu tablicy pamiątkowej poświęconej redaktorom, drukarzom i kolporterom tajnej gazetki „Dla Ciebie Polsko”. Pomysłodawcą i organizatorem przedsięwzięcia był sołtys Trzebisławek Stanisław Gabski. Tablica ta została umieszczona na dwudziestotonowym głazie.
Obelisk z tablicą pamiątkową
Na zdjęciu z kwiatami zastępca redaktora gazetki
por. Mieczysław Szumiński, a z prawej Jan Tomczak- kolporter.
„ Tablica pamiątkowa dla członków sztabu
Inspektoratu AK Środa”
Dnia 16.10.2007 r. wyjątkowo uroczysty charakter miało odsłonięcie tablicy poświęconej zamordowanym członkom sztabu Inspektoratu AK Środa oraz spoczywającym na średzkim cmentarzu żołnierzom AK. Tablica o wymiarze 130x80 została umieszczona na elewacji kaplicy cmentarza w obecności licznych przedstawicieli AK makroregionu wielkopolskiego.
Warta honorowa przed tablicą
Przedstawiciele Okręgu AK Poznań, władz samorządowych, duchowieństwa
„ Emblematy honorowe AK”
W 2007 roku wprowadziliśmy nową formę podziękowania dla sponsorów i osób wspierających w postaci Emblematów Honorowych AK z napisem „ Dobro Rzeczpospolitej Najwyższym Prawem”.
Ogólny widok emblematu
„Odsłonięcie tablicy na grobie Edmunda Skotarczaka”
W dniu 08.05.2008 r. na cmentarzu w Środzie przygotowaliśmy uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy na mogile bohatera Armii Poznań i ZWZ -AK ppor. Edmunda Skotarczaka. Na tablicy wyryto napis: „Bohaterskiemu Obrońcy Wolności i Honoru Ojczyzny 1939-1945 Podporucznikowi Edmundowi Skotarczakowi- Towarzysze
Tablica na grobie Edmunda Skotarczaka
Uroczyste odsłonięcie tablicy
„ Izba Pamięci – nowe eksponaty”
W roku 2008 Izba Pamięci wzbogaciła się o wiele cennych eksponatów, miedzy innymi replikę kontenera zrzutowego z oryginalnym spadochronem i polski mundur wojskowy z roku 1939 oraz model czterosilnikowego Halifaksa, który dokonał zrzutu broni dla AK Środa (14/15.09.1943) pilotowany przez kpt. SL Pitta.
Replikę kontenera zrzutowego i oryginalny spadochron przekazuje kustoszowi Izby leśnik Pan Andrzej Antowski.
Model Halifax`a ID-172”G” który w nocy 14/15 09 1943 r. zrzucił dla inspektoratu AK Środa 1200 kg zaopatrzenia wojskowego.
„Janowo- tablica dla Wawrzyńca Chałupki”
Dnia 28.09.2008 r. w rocznicę alianckiego zrzutu broni, w Janowie odsłonięto z naszej inicjatywy, usytuowaną na głazie tablicę przypominającą postać żołnierza bohatera plut. Wawrzyńca Chałupki. Na tablicy umieszczono inskrypcję: „W pobliżu tego miejsca 21.04.1944r. zginął w czasie niemieckiej obławy członek Sztabu Inspektoratu Armii Krajowej Środa plut. Wawrzyniec Chałupka, ps. „Junak”. Poległ niepokonany.
Uroczyste odsłonięcie tablicy.
Na pierwszym planie od lewej: Jan Chałupka, burmistrz Kostrzyna Paweł Iwański, burmistrz miasta Środa Wojciech Ziętkowski i ks. infułat Aleksander Rawecki.
Przedstawiciele Okręgu AK Wielkopolska przy pamiątkowym głazie
„ Towarzystwo rodzin AK”
Długotrwałe starania dały oczekiwany efekt. W 2009 roku powstało w Środzie jako pierwsze w Wielkopolsce „ Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół AK”. Ma ono za zadanie kontynuowanie tradycji i utrwalanie pamięci Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej.
Pierwsze zebranie połączone z rozdaniem opasek organizacyjnych
„Przekazanie Muzeum Powstania Warszawskiego
niepublikowanych dokumentów”
W roku 2009 do Muzeum Powstania Warszawskiego przekazano film nakręcony na podstawie wspomnień świadka wydarzeń, majora Mieczysława Bielawskiego dotyczących:
1. Oficjalnego kontaktu delegacji Powstańców Warszawskich z dowódcą 1 Armii Polskiej oraz dowództwem 1 Frontu Białoruskiego.
2. Okoliczności degradacji dowódcy 1 Armii gen. Z. Berlinga za pomoc udzieloną walczącej Warszawie. Film przedstawia fakty dotychczas nieznane i nie publikowane od roku 1944.
Dwudziestolecie Średzkiego Koła
Światowego Związku Żołnierzy AK
W dniu 28 września 2009 r. Średzkie Koło Światowego Związku Żołnierzy AK obchodziło dwudziestolecie swego istnienia. Na obchody przybyła liczna grupa członków Zarządu Okręgu Wielkopolskiego ŚZŻAK oraz przedstawiciele miasta, powiatu, duchowieństwa, kombatantów oraz sympatycy. Program tego historycznego spotkania przygotowany został tak, aby przybyli zapoznali się najpierw z miejscami pamięci Obwodu AK Środa w Janowie, Podgaju i Trzebisławkach. W ten sposób uzyskano wiedzę na temat atrakcyjności tych miejsc jako celu wycieczek zainteresowanych historią naszego regionu.
Część artystyczna w wykonaniu uczniów Gimnazjum Nr 1 w Środzie Wlkp.
Przedstawiciele Okręgu AK Wielkopolska przy obelisku we wsi Trzebisławki. Tablica umieszczona na 20 tonowym głazie.
Przedstawiciele Okręgu AK na kwaterze powstańców wielkopolskich w Środzie.
Tablica ku czci Wawrzyńca Chałupki
Dnia 18 września 2010 r. dzięki inicjatywie Średzkiego Koła ŚZŻAK oraz zaangażowaniu organizacyjnemu i finansowemu Stowarzyszenia Ziemi Średzkiej, na skwerze u zbiegu ulic Kilińskiego i Wawrzyniaka odsłonięto tablicę poświęconą Wawrzyńcowi Chałupce. Na tablicy wyryto napis: „Plutonowemu Wawrzyńcowi Chałupce ( 8.08.1913-21.04.1943) – żołnierzowi Armii Krajowej, bohaterowi Ziemi Średzkiej, poległemu z rąk niemieckiego okupanta - Ziemia Średzka”.
Tablica po odsłonięciu.
Na zdjęciu najbliższa rodzina plut. Wawrzyńca Chałupki, przedstawiciele Stowarzyszenia Ziemi Średzkiej, AK i liczni goście.
Powiększenie Izby Pamięci Żołnierzy II Wojny Światowej.
Przybywająca znaczna ilość eksponatów skłoniła kustosza
kpt. Jarosława Wietlickiego do wystąpienia z prośbą o powiększenie
Izby Pamięci. Spowodowało to, że Pani Dyrektor Jadwiga Wieland
podjęła decyzję, która nas ucieszyła i rozwiązała problemy wystawiennicze. Powierzchnia Izby wzrosła o 40 m².
Na zdjęciu od prawej: Dyrektor Jadwiga Wieland, Grażyna Wiśniewska, Agnieszka Fojutowska, oraz Jarosław Wietlicki
Jedna z akcji powstańczych.
Mapa obwodu AK Środa z podziałem na placówki terenowe.
Piękny obraz „Powstańczy epizod 1944” o wymiarach 3,2x3.2 metra namalował techniką akrylową na ścianie Izby artysta pan Adam Wójkiewicz
Repliki broni z okresu II Wojny Światowej
Odznaczenie działaczy AK Środa
Dnia 27 września 2010 r. z okazji 71. rocznicy powstania Polskiego Państwa Podziemnego miała miejsce w Poznaniu podniosła uroczystość. Podczas tej uroczystości wręczano odznaczenia tym, którzy w ciągu szeregu lat najskuteczniej wspierali Koło AK w Środzie Wlkp. i utrwalali pamięć o ludziach walczących o niepodległość Polski w czasie II Wojny Światowej.
Medalem „Pro Memoria”, nadanym przez kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, zostali odznaczeni:
burmistrz Wojciech Ziętkowski
ksiądz infułat Aleksander Rawecki, kapelan Koła
porucznik Weronika Musiał
porucznik Seweryn Herman
porucznik Ludwik Płoszczyca
Złotym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, przyznanym przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, zostali uhonorowani:
wójt Dominowa - Jan Lubas
nauczycielka Gimnazjum nr 1 w Środzie Wlkp. Grażyna Wiśniewska.
Odznaczeni na uroczystości.
Palinkiewiczowie
W dniu 23.01.2012 r. odsłonięto tablicę poświęconą niezwykle dramatycznym losom średzkich konspiratorów, matki Stanisławy i syna Lecha Palinkiewiczów – członków sztabu Inspektoratu AK Środa. Oboje zostali zamordowani w hitlerowskich obozach koncentracyjnych – pani Stasia w Ravensbruck, a Lecha żywcem spalono w baraku wraz z ponad stu osobowa grupą więźniów w czasie ewakuacji obozu karnego w poznańskim Żabikowie.
Pamiątkowa tablica usytuowana na budynku, w którym mieszkała rodzina Palinkiewiczów
Tablicę odsłania burmistrz Wojciech Ziętkowski
Dokumentowanie działalności Koła AK
Od roku 1989 nieprzerwanie do dnia dzisiejszego dokumentowaniem
fotograficznym działalności Koła zajmuje się pan Józef Odalanowski.
Nie sposób nie docenić tego społecznego zaangażowania.
Fotograf Józef Odalanowski wraz z Prezesem Koła
Autor tekstu chciałby serdecznie podziękować pani Grażynie Wiśniewskiej za życzliwość i wszechstronną pomoc w prowadzeniu Izby Pamięci.
Grażyna Wiśniewska
Wysiłki działaczy wspierane są przez średzkie władze samorządowe, a także przez byłego burmistrza Mieczysława Jackowa i byłego starostę Pawła Łukaszewskiego. Na szczególne wyróżnienie zasługuje dyrektor Gimnazjum nr 1 w Środzie Wlkp. Andrzej Gniotowski, który całym sercem i energią wspierał inicjatywę kombatantów, dotyczącą stworzenia Izby Pamięci Żołnierzy II Wojny Światowej, która w efekcie stała się wspólnym przedsięwzięciem. Obecny dyr. Jadwiga Wieland zaakceptowała projekt kustosza i podjęła decyzję o powiększeniu i modernizacji pomieszczenia Izby, która w nowej szacie spełnia oczekiwane przez twórców i zwiedzających.
Andrzej Gniotowski – dyrektor Gimnazjum nr 1 w Środzie Wielkopolskiej – współtwórca Izby Pamięci.
obecna dyrektor Gimnazjum nr 1 Jadwiga Wieland
Na szczególne podkreślenie zasługuje postawa obecnego burmistrza Wojciecha Ziętkowskiego, który już trzecią kadencję efektywnie pomaga działaczom w realizacji ich przedsięwzięć.
Burmistrz Środy Wlkp. Wojciech Ziętkowski.
Nie sposób pominąć grupy oddanych przyjaciół Koła, którzy w różny sposób wspierają jego działania. Są to:
Ks. Infułat Aleksander Rawecki
Janusz Paul
Stanisław Hybner
Grzegorz Nowak
Bogdan Spychacz
To dzięki hojnej pomocy tych sponsorów działacze Średzkiego Koła ŚZŻAK mogli zrealizować szereg istotnych zamierzeń, wśród których największe znaczenie ma uhonorowanie tablicami i obeliskami ośmiu miejsc pamięci narodowej, usytuowanych na ziemi średzkiej w Środzie, Podgaju, Janowie i Trzebisławkiach.
Ks. Infułat Aleksander Rawecki – Kapelan Koła ŚZŻAK od roku 1989r. do chwili obecnej. Proboszcz Kolegiaty średzkiej p. w. WNMP. od 1979r do 2010r
Janusz Paul Prezes „PAUL PON POLSKA” Sp. z o.o
Jarosławiec 1,63-000 Środa Wlkp.
Stanisław Hybner
W latach 1990 – 2011 Prezes HYBNER S.A.
Kijewo 90, 63-000 Środa Wlkp.
Bogdan Spochacz AUTO SALON SERWIS – „PEUGEOT”
ul.Wrzesińska 27/30, 63-000 Środa Wlkp.
Grzegorz Nowak
Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe ”POLIPAK” Sp.J.
ul. Plantaża 20, 63-000 Środa Wlkp.
Kreśląc historię Średzkiego Koła AK, Zarząd nie może pominąć osoby swego prezesa – kapitana Jarosława Wietlickiego, którego ogromna wiedza i zaangażowanie w sprawy społeczności lokalnej budzą szacunek i uznanie wśród mieszkańców Środy i powiatu średzkiego. Pan Wietlicki od 1993 r. aż po dzień dzisiejszy jest pomysłodawcą i niestrudzonym realizatorem wszystkich zamierzeń Koła. Wiarygodność i szacunek zdobywa dzięki wysiłkowi, osobistemu przykładowi oraz skuteczności w działaniu. Praca kapitana Wietlickiego została zauważona i doceniona wieloma odznaczeniami i wyróżnieniami, m.in. Zasłużony dla Wielkopolski.
Kpt. Jarosław Wietlicki
„Historia swych dziejów nie pisze nam dziś
Historia to wieków przymierze
Historię swą własną pisaliśmy krwią,
My, Armii Krajowej żołnierze”
W ciągu ponad 20 lat istnienia Średzkiego Koła Światowego Związku Żołnierzy AK Zarząd nieprzerwanie czynił starania, aby ocalić od zapomnienia wszystkich tych, którzy oddali ojczyźnie to, co mieli najcenniejszego, własne życie oraz tych, którzy w czasie okupacji hitlerowskiej walczyli i krwawili za Polskę.
Autor kpt. J. Wietlicki, zdjęcia J. Odalanowski i archiwum koła AK